Alzheimer

Alzheimer Nədir?

Alzheimer xəstəliyi beyin hüceyrələrinin tədricən zədələnməsi və itirilməsi nəticəsində yaranan neyrodegenerativ xəstəlikdir. Demansın ən geniş yayılmış səbəbi olan bu vəziyyət yaddaş itkisi, düşüncə qabiliyyətində azalma və gündəlik fəaliyyətləri həyata keçirməkdə çətinliklə səciyyələnir. Demans hallarının böyük əksəriyyətini Alzheimer xəstəliyi təşkil edir və yaşlı populyasiyada tez-tez müşahidə olunur.

Xəstəlik adətən irəli yaşlarda ortaya çıxır və başlanğıc əlamətləri sinsi şəkildə özünü göstərir. Erkən başlanğıclı formaları da olmaqla yanaşı, bu vəziyyət bütün halların kiçik bir hissəsini təşkil edir. Alzheimer başlanğıcda yüngül yaddaş problemləri ilə özünü göstərsə də, irəliləyən prosesdə şəxsin müstəqilliyinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Yaxın dövr yaddaş pozğunluqları başlanğıc əlaməti kimi ön plana çıxır, uzun müddət yaddaş nisbi olaraq daha uzun müddət qorunur.

Alzheimer müalicə oluna bilən xəstəlik olmasa da, erkən diaqnoz və uyğun müdaxilələrlə xəstəliyin gedişi ləngidilə bilər və həyat keyfiyyəti artırıla bilər. Multidissiplinar yanaşma ilə dəstəklənən müalicə prosesi xəstaların və yaxınlarının bu çətin proseslə daha yaxşı başa çıxmasına kömək edir.

Alzheimer Mərhələləri Hansılardır?

Alzheimer xəstəliyi proqressiv gedişat izləyir və zaman içində müxtəlif mərhələlərdə özünü göstərir. Hər mərhələ müəyyən bilişsel və davranışsal dəyişikliklərlə səciyyələnir. Xəstəliyin mərhələləri şəxsdən şəxsə dəyişkənlik göstərsə də, ümumiyyətlə oxşar irəliləmə modeli izlənir.

1. Preklinik Mərhələ (Əlamətisiz Dövr): Beyin dəyişiklikləri başlamışdır, lakin aydın simptomlar hələ ortaya çıxmamışdır. Bu dövr illər sürə bilər və şəxs normal həyatını davam etdirir.

2. Yüngül Bilişsel Pozğunluq: Yaddaş və düşüncə bacarıqlarında aydın fərq edilə bilən dəyişikliklər var, lakin gündəlik həyat fəaliyyətləri hələ ciddi şəkildə təsirlənməmişdir. Şəxs bəzən unutqanlıq yaşayır.

3. Yüngül Alzheimer (Erkən Mərhələ): Yaxın zamanda baş verən hadisələri xatırlamaqda çətinlik, planlaşdırma və təşkil olma problemləri başlayır. Tanış yerlərdə itib-batma, eyni sualları təkrar etmə müşahidə oluna bilər.

4. Orta Dərəcəli Alzheimer: Yaddaş itkisi daha aydınlaşır, tarixləri və hadisələri qarışdırma tezləşir. Gündəlik aktivitələrdə köməyə ehtiyac duyulmağa başlanır. Şəxsi məlumatlar qarışıqlıq yarada bilər.

5. Orta-İrəli Dərəcəli Alzheimer: Davamlı nəzarət və kömək lazımdır. Şəxs yaxınlarını tanımaqda çətinlik çəkə bilər, ünsiyyət qurmaqda ciddi problemlər yaşayır. Davranış dəyişiklikləri və aqressivlik müşahidə oluna bilər.

6. İrəli Dərəcəli Alzheimer: Danışma qabiliyyəti böyük dərəcədə itirilir, udma çətinliyi başlayır. Bağırsaq və sidik kisəsi nəzarəti itirilir. Tamamilə baxıma möhtac vəziyyətə düşülür.

7. Çox İrəli Dərəcəli Alzheimer (Son Mərhələ): Fiziki qabiliyyətlər ciddi şəkildə pozulur, oturma və baş nəzarəti itirilir. İnfeksiyalara qarşı həssaslıq artar. Davamlı peşəkar baxım tələb olunur.

8. Terminal Mərhələ: Həyati funksiyalar tədricən zəifləyir, bədən əsas ehtiyacları təmin edə bilmir. Komplikasiyalar səbəbindən həyati risklər artır.

9. Ölüm: Ümumiyyətlə Alzheimer-in birbaşa komplikasiyaları və ya müşayiət edən xəstəliklər səbəbindən baş verir. Ağciyər infeksiyaları ən tez-tez görülən səbəblərdəndir.

Alzheimer Nədən Qaynaqlanır?

Alzheimer xəstəliyinin dəqiq səbəbi tam olaraq bilinməsə də, bir çox amilin bir yerə gəlməsi ilə ortaya çıxdığı düşünülür.

1. Genetik Amillər: Ailəsində Alzheimer olan şəxslərdə risk artır. Xüsusilə APOE-e4 geni daşıyıcılığı mühüm risk amilidir. Erkən başlanğıclı Alzheimer-də genetik keçid daha aydındır.

2. Yaş: Ən mühüm risk amilidir. İrəli yaşlarda beyin hüceyrələri daha çox zədələnməyə meyllidirlər. Qocalma ilə yanaşı neyrodegenerativ proseslər sürətlənir.

3. Beyin Zülallarındakı Anormallıqlar: Beta-amiloid lövhələrinin və tau zülallarının anormal toplanması beyin hüceyrələrinə zərər verir. Bu zülallar neyronlar arası əlaqəni pozur və hüceyrə ölümünə səbəb olur.

4. Vaskulyar Amillər: Beyin qan dövranındakı problemlər risk artımı ilə əlaqədardır. Yüksək təzyiq, ürək xəstəlikləri və diabet kimi vəziyyətlər beyni mənfi təsir edir.

5. Həyat Tərzi və Ətraf Mühit Amilləri: Müntəzəm məşq çatışmazlığı, balanssız qidalanma və zehni aktivlik yetersizliyi riski artıra bilər. Sosial izolyasiya və xroniki stress də mənfi amillərdəndir.

6. Təhsil Səviyyəsi: Aşağı təhsil səviyyəsi bilişsel ehtiyatın az olmasına səbəb ola bilər. Zehni fəaliyyət çatışmazlığı beyin plastisitəsini mənfi təsir edir.

7. Başa Gələn Travmalar: Ciddi baş travmaları keçmişi olan şəxslərdə risk artmış ola bilər. Təkrarlanan beyin sarsıntıları xüsusilə vacibdir.

8. İltihab və İmmun Sistemi: Xroniki iltihab və immun sistem reaksiyalarındakı pozğunluqlar xəstəliyə töhfə verə bilər. Otoimmun mexanizmlər neyrodegenerasiyanı sürətləndirə bilər.

9. Yuxu Pozğunluqları: Xroniki yuxu problemləri beyin təmizlənmə mexanizimlərini pozur. Kifayətsiz yuxu beta-amiloid toplanmasını artıra bilər.

10. Metabolik Amillər: Piylənmə, insulin müqaviməti və metabolik sindrom kimi vəziyyətlər beyni mənfi təsir edir. Qan şəkəri nizamsızlıqları neyron zədələnməsinə səbəb ola bilər.

11. Toksin Təsiri: Uzunmüddətli ağır metal və ya kimyəvi maddə təsiri neyrotoksik təsirlərə səbəb ola bilər. Ətraf mühit çirkləndiriciləri beyin sağlamlığını təhdid edə bilər.

Alzheimer Əlamətləri Hansılardır?

Alzheimer xəstəliyinin əlamətləri tədricən ortaya çıxır və zamanla şiddətlənir. Erkən diaqnoz üçün bu əlamətlərin farkında olmaq və lazım olduqda peşəkar dəstək almaq böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xəstəlik başlanğıcda yüngül unutqanlıqla özünü göstərsə də, irəliləyən prosesdə gündəlik həyat fəaliyyətlərini ciddi şəkildə təsirləyə bilər. Əlamətlər bilişsel, davranışsal və fiziki sahələrdə özünü göstərir. DSM-5 kriterlərinə görə yaddaş pozğunluğunun yanında ən azı bir digər bilişsel sahədə pozulma olması və bu əlamətlərin şəxsin gündəlik funksionallığını təsirləməsi diaqnoz üçün lazımdır. Erkən dövrdə fərq edilən əlamətlərə müdaxilə xəstəliyin gedişini ləngitməyə və həyat keyfiyyətini qorumağa kömək edə bilər.

Alzheimer-in Əsas Əlamətləri:

• Yaxın zamanda baş verən hadisələri xatırlaya bilməmə, eyni sualları təkrar-təkrar vermə
• Tanış yerlərdə istiqamət itkisi, alışılmış yollarda itib-batma
• Planlaşdırma, problem həlli və qərar vermə çətinliyi
• Danışıqda söz tapmaqda çətinlik, uyğun sözləri istifadə edə bilməmə
• Əşyaları yanlış yerlərə qoyma və sonra tapa bilməmə
• Zaman və məkan anlayışında qarışıqlıq, tarixləri unutma
• Şəxsiyyət dəyişiklikləri, əvvəllər sevilən fəaliyyətlərdən uzaqlaşma
• İştah dəyişiklikləri, gigiyena və şəxsi baxımda laqeydlik

Alzheimer ilə Öhdəsindən Gəlmək üçün Nə Edilə Bilər?

Alzheimer xəstəliyi ilə başa çıxma prosesi həm xəstənin, həm də yaxınlarının həyat keyfiyyətini qorumaq üçün mühüm strategiyalar tələb edir. Bu proses multidissiplinar yanaşma tələb edir və yalnız medikal müalicə ilə məhdudlaşmamalıdır.

Gündəlik Rutin Yaratma

Müntəzəm və proqnozlaşdırıla bilən gündəlik proqram yaratmaq Alzheimer xəstalarının təhlükəsizlik hissini artırır və mürəkkəbliyi azaldır. Səhər müəyyən vaxtda qalxma, müntəzəm yemək saatları və fəaliyyətlərin oxşar ardıcıllıqla edilməsi xəstənin oriyentasiyasını qorumağa kömək edir. Məsələn, hər səhər eyni ardıcıllıqla səhər yeməyi hazırlığı, geyinmə və gigiyena rutinləri tətbiq oluna bilər. Gündəlik planlarda çevik olmaq, lakin əsas strukturu qorumaq vacibdir. Gözlənilməz dəyişikliklər xəstədə narahatlıq və ajitasiya yarada bilər.

Təhlükəsiz Ev Mühiti Təşkil Etmə

Ev mühitinin təhlükəsiz hala gətirilməsi düşmə və qəzaları qarşısını almaq üçün kritikdir. Sürüşkən döşəmə örtüklərinin götürülməsi, məhəccərlərin quraşdırılması, pillələrə rəngli lentlər yapışdırılması və kəskin künclərın yumşaldılması əsas addımlardır. Mühüm əşyaların həmişə eyni yerdə saxlanması, şkafların şəffaf və ya etiketli olması xəstənin müstəqilliyini qoruyur. Gecə lampalarının yerləşdirilməsi, tuvaletə gedən yolun işıqlandırılması və elektrik cihazlarının təhlükəsiz istifadəsi üçün tədbirlər görülməlidir.

Bilişsel Stimulyasiya Fəaliyyətləri

Müntəzəm bilişsel aktivitələr beyin plastisitəsini dəstəkləyir və xəstəliyin gedişini ləngitməyə kömək edə bilər. Yaddaş oyunları, tapmacalar, musiqi dinləmə və alət çalma, foto albomlarına baxma kimi fəaliyyətlər tövsiyə olunur. Xəstənin maraq sahələrinə uyğun fəaliyyətlər seçilməlidir; məsələn, bağçılıq sevən biri üçün sadə bağça işləri, əl işi sevən biri üçün toxuma kimi məşğuliyyətlər. Fəaliyyətlərin çətinlik səviyyəsi xəstənin mövcud qabiliyyətinə görə tənzimlənməli, çox çətin vəzifələr məyusluğa səbəb ola bilər.

Fiziki Aktivlik və Məşq

Müntəzəm fiziki aktivlik həm fiziki, həm də bilişsel sağlamlığı dəstəkləyir. Gündə otuz dəqiqəlik yüngül tempolu gəzinti beyin qan dövranını yaxşılaşdırır və əhval-ruhiyyəni tənzimləyir. Rəqs, yoqa və ya taytsi kimi fəaliyyətlər həm fiziki, həm də bilişsel faydalar təmin edir. Məşq proqramı xəstənin fiziki qabiliyyətinə görə fərdiləşdirilməli və təhlükəsizlik prioritet olmalıdır. Qrup məşqləri sosial əlaqəni də dəstəkləyir.

Qidalanma Tənzimləmələri

Beyin sağlamlığını dəstəkləyən balanslaşdırılmış qidalanma vacibdir. Omeqa-3 baxımından zəngin balıq, antioksidant ehtiva edən rəngli tərəvəz və meyvələr, tam taxıllar və quru meyvələr tövsiyə olunur. Aralıq dənizi tipi qidalanma modeli Alzheimer riskini azaltmaqda təsirli ola bilər. Yeməklər müntəzəm saatlarda verilməli, yemək vaxtları sosial fəaliyyət halına gətirilə bilər. Udma çətinliyi vəziyyətində yumşaq qivamda yeməklər üstünlük verilməlidir.

Sosial Əlaqə və Dəstək Qrupları

Sosial izolyasiya həm xəstə, həm də baxıcılar üçün mənfi nəticələr doğura bilər. Müntəzəm ailə ziyarətləri, dost görüşləri və sosial fəaliyyətlərə qatılım vacibdir. Alzheimer xəstaları və yaxınları üçün təşkil olunan dəstək qrupları təcrübə paylaşımı və emosional dəstək təmin edir. Bu qruplar praktik başa çıxma strategiyaları öyrənmə və oxşar vəziyyətdə olanlarla əlaqə qurma imkanı verir.

Ünsiyyət Strategiyaları

Alzheimer xəstaları ilə ünsiyyət qurarkən sadə, qısa cümlələr istifadə etmək və bir dəfədə tək təlimat vermək vacibdir. Göz təması qurарaq, sakit səs tonu ilə və yavaş danışmaq anlaşılmanı asanlaşdırır. Xəstənin demək istədiyini başa düşmək üçün səbirli olmaq, tələsik etməmək lazımdır. Jest və mimiklər ünsiyyəti dəstəkləyir. Mübahisədən qaçmaq və xəstənin reallığına daxil olmaq konfliktləri qarşısını alır.

Medikal İzləmə və Dərman Yönetimi

Müntəzəm həkim müayinələri və dərman müalicəsinə uyğunluq xəstəliyin idarə olunmasında kritikdir. Dərmanların vaxtında və düzgün dozalarda alınması üçün xatırladıcı sistemlər istifadə oluna bilər. Dərman qutuları, siqnallar və ya mobil tətbiqlər faydalıdır. Yan təsirlərin izlənməsi və həkimlə müntəzəm ünsiyyət vacibdir. Tamamlayıcı müalicələr mövzusunda mütləq peşəkar fikir alınmalıdır.

Baxıcı Sağlamlığı və Mola Baxımı

Baxıcıların öz fiziki və mental sağlamlıqlarını qorumaları əsasdır. Müntəzəm molalar, şəxsi vaxt ayırma və stress idarəetmə texnikaları istifadə etmək lazımdır. Mola baxım xidmətlərindən istifadə edərək baxıcılar özlərinə vaxt ayıra bilərlər. Peşəkar dəstək almaqdan çəkinməmək baxıcı tükənmişliyini qarşısını alır. Digər ailə üzvləri ilə məsuliyyət bölgüsü edilməlidir.

Gələcək Planlaşdırma

Xəstəliyin erkən mərhələlərində hüquqi və maliyyə tənzimləmələrinin aparılması vacibdir. Etibarnamə, vəsiyyətnamə və irəli baxım direktifləri kimi sənədlər hazırlanmalıdır. Uzunmüddətli baxım variantları araşdırılmalı və maliyyə planları edilməlidir. Xəstə hələ qərar verə bilərkən öz istəkləri mövzusunda ailə ilə danışmalıdır.

Alzheimer Necə Müalicə Olunur?

Alzheimer xəstəliyinin müalicəsində sübutlara əsaslanan və beynəlxalq standartlara uyğun metodlar istifadə olunur. Mütəxəssis psixiatr və klinik psixoloq dəstəyi ilə hər fərdə xüsusi müalicə planı yaradılır. Multidissiplinar yanaşma ilə bioloji, psixoloji və sosial amillər birlikdə qiymətləndirilir və müalicə prosesi müntəzəm izlənilir. Xəstəliyin tamamilə sağalmasını təmin edəcək müalicə hələ mövcud olmasa da, simptomların idarə olunması və xəstəliyin gedişinin ləngidilməsi mümkündür. Erkən müdaxilə funksional qabiliyyəti mümkün qədər uzun müddət qorumağa və həm xəstənin, həm də ailəsinin həyat keyfiyyətini artırmağa kömək edir.

Farmakoloji Müalicə Yanaşmaları

Dərman müalicəsi Alzheimer idarəetməsinin əsas daşlarından biridir. Beyin hüceyrələrinin funksiyasını dəstəkləyən və əlamətləri nəzarət altına almağa kömək edən müxtəlif dərman qrupları istifadə olunur. Öyrənmə və yaddaş üçün kritik əhəmiyyət daşıyan neyrotransmitter balansının qorunması hədəflənir. Müalicədə istifadə olunan dərmanlar simptomatik təsir göstərir və bilişsel əlamətlərin idarə olunmasına töhfə verir. Hər xəstənin ehtiyacına görə dərman seçimi aparılır və müalicə prosesi yaxından izlənilir. Yan təsirlərin təqibi vacibdir və lazım gəldikdə doza tənzimləməsi və ya dərman dəyişikliyi edilə bilər. Xəstəliyə müşayiət edə biləcək davranışsal əlamətlər, yuxu problemləri və əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri üçün də əlavə medikasiya planlaşdırıla bilər.

Bilişsel Stimulyasiya Terapiyaları

Bilişsel funksiyaların aktiv saxlanması xəstəliyin gedişini ləngitməyə kömək edə bilər. Yaddaş məşqləri, problem həlli aktivitələri və dil bacarıqları çalışmaları müntəzəm olaraq tətbiq olunur. Reallığa yönəlmə çalışmaları ilə şəxsin zaman, məkan və şəxs oriyentasiyası dəstəklənir. Xatirə terapiyası və bioqrafiya işləri ilə keçmiş təcrübələr canlandırılaraq emosional bağ gücləndirilir. Qrup və ya fərdi olaraq tətbiq olunan bu terapiyalar sosial əlaqəni də təşviq edir və həyat keyfiyyətinə müsbət töhfə verir.

Davranışsal və Fiziki Terapi Tətbiqləri

Erqoterapiya ilə gündəlik həyat fəaliyyətlərinin davam etdirilməsi dəstəklənir. Fizioterapiya proqramları əzələ gücünü, tarazlığı və hərəkət qabiliyyətini qorumağa kömək edir. Davranış idarəetməsi texnikaları ilə problem davranışların azaldılması hədəflənir. Müntəzəm fiziki fəaliyyət həm bilişsel, həm də fiziki sağlamlığı dəstəkləyir. Gəzinti, yüngül məşqlər və dartma hərəkətləri gündəlik rutinə daxil edilir. Bu tətbiqlər eyni zamanda yuxu keyfiyyətini artırır və ümumi rifah halını dəstəkləyir.

Tamamlayıcı Müalicə Metodları

Musiqi terapiyası emosional reaksiyaları oyandırır və xatirələri canlandıra bilər. Sənət terapiyası yaradıcı ifadəni dəstəkləyir və rahatlanma təmin edir. Aromaterapiya və hissi stimulyasiya metodları sakitləşdirici təsir göstərə bilər. Ev heyvanları ilə dəstəklənən terapiya emosional bağ qurmağı və sosial əlaqəni təşviq edir. Bu metodlar ənənəvi müalicələrlə birlikdə istifadə olunduqda xəstaların ümumi rifah halını artıra bilər.

Qidalanma və Həyat Tərzi Müdaxilələri

Beyin sağlamlığını dəstəkləyən qidalanma modelləri tövsiyə olunur. Tərəvəz, meyvə, balıq, zeytun yağı və tam taxıllar baxımından zəngin qidalanma xəstəliyin gedişinə müsbət töhfə verə bilər. Omeqa-3 yağ turşuları, antioksidantlar və B vitaminləri əhəmiyyət kəsb edir. Müntəzəm yuxu nizamı, sosial fəaliyyətlər və zehni məşqlər həyat keyfiyyətini artırır. Stress idarəetməsi texnikaları və rahatlama məşqləri də müalicə planının mühüm hissələridir.

Ailə Təhsili və Dəstək Proqramları

Baxıcı təhsili müalicə prosesinin ayrılmaz hissəsidir. Ailə üzvləri xəstəlik prosesi, ünsiyyət strategiyaları və başa çıxma metodları mövzusunda məlumatlandırılır. Dəstək qrupları həm xəstalar, həm də yaxınları üçün emosional dəstək təmin edir. Mola baxım xidmətləri ilə baxıcı tükənmişliyinin qarşısı alınır. Müntəzəm təqib və müalicə planının yenilənməsi ilə ən yaxşı nəticələr əldə edilir.

Alzheimer Müalicə Olunmazsa Nə Olar?

Alzheimer xəstəliyi müalicə olunmadıqda və ya müdaxilə edilmədikdə proqressiv olaraq irəliləyir və ciddi komplikasiyalara səbəb olur. Bilişsel gerileme sürətlənir və şəxs gündəlik həyat fəaliyyətlərini yerinə yetirə bilməz vəziyyətə gəlir. Yaddaş itkisi dərinləşir, zaman və məkan oriyentasiyası tamamilə itirilir. İrəli mərhələlərdə udma çətinliyi səbəbindən aspirasiya pnevmoniyası riski artar, bu da həyatı təhdid edən vəziyyətdir. Qidalanma problemləri səbəbindən malnütrisyon və dehidratasiya inkişaf edə bilər. Hərəkətsizlik səbəbindən təzyiq yaraları yaranır və infeksiya riski yüksəlir. Davranış əlamətləri şiddətlənir, ajitasiya, aqressivlik və psixotik simptomlar ortaya çıxa bilər. Baxan yükü artar və ailə üzvləri fiziki və emosional tükənmə yaşayır. Erkən müdaxilə və müntəzəm izləmə bu komplikasiyaları qarşısını ala və ya gecikdirə bilər.

Alzheimer Diaqnozu Necə Qoyulur?

Alzheimer diaqnozu əhatəli qiymətləndirmə prosesini tələb edir və multidissiplinar yanaşma ilə qoyulur. İlk olaraq ətraflı tibbi tarix alınır, xəstənin və ailəsinin müşahidələri dinlənilir. Fiziki müayinə və neyroloji qiymətləndirmə ilə xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti və sinir sistemi funksiyaları yoxlanılır. Bu prosesdə xəstənin gündəlik aktivitələri yerinə yetirmə səviyyəsi təhlil edilir və beləliklə Alzheimer ilə digər demans növləri arasında fərq qoyulmağa çalışılır. Mental vəziyyət testləri diaqnoz prosesinin mühüm hissəsidir. Yaddaş komponentləri müxtəlif suallar vasitəsilə qiymətləndirilir. Şəxsin zaman və məkan şüuru, diqqət səviyyəsi, dil bacarıqları və problem həlli qabiliyyətləri yoxlanılır. Laboratoriya təhlilləri ilə altta yata biləcək digər xəstəliklər istisna olunur. Görüntüləmə metodları diaqnoz prosesində kritik rol oynayır. Beyin toxumasındakı atrofiya və genişlənmələr aşkar oluna bilər. DSM-5 kriterlərinə görə əsas neyrokognitiv pozğunluq diaqnozu üçün bir və ya daha çox bilişsel sahədə əhəmiyyətli azalma və gündəlik fəaliyyətlərdə müstəqilliyin azalması lazımdır.

Alzheimer Olan Yaxınıma Necə Kömək Edə Bilərəm?

Alzheimer diaqnozu alan yaxınınıza dəstək olmaq həm onların, həm də sizin üçün çətinləşdirici ola bilər. Lakin düzgün yanaşma və strategiyalarla bu prosesi daha sağlam idarə etmək mümkündür. Empatiya, səbir və bilik bu prosesin əsas daşlarıdır. Yaxınınızın ləyaqətini qoruyarkən təhlükəsiz və dəstəkləyici mühit təmin etmək vacibdir. Xəstəliyin hər mərhələsində müxtəlif ehtiyaclar ortaya çıxacağından çevik olmaq və davamlı öyrənməyə açıq olmaq lazımdır. Eyni zamanda öz fiziki və emosional sağlamlığınızı da laqeyd etməməyiniz uzunmüddətli davamlı baxım üçün kritikdir.

Yaxınınıza Necə Dəstək Ola Bilərsiniz:

1. Xəstəlik Haqqında Məlumatlanmaq: Alzheimer xəstəliyinin gedişi, əlamətləri və gözləntilər mövzusunda özünüzü təhsil etmək vacibdir. Etibarlı mənbələrdən məlumat əldə etmək nələrin yaşana biləcəyini başa düşməyinizi təmin edir və sizi hazırlayır.

2. Səbirli və Anlayışlı Olmaq: Yaxınınızın eyni sualları təkrar etməsi və ya bir şeyləri unutması sizi zorlaya bilər, lakin səbirli olmaq və hər dəfə nəzakətlə cavab vermək vacibdir. Xəstənin qəsdən hərəkət etmədiyini unutmamaq lazımdır.

3. Müntəzəm Rutinlər Yaratmaq: Proqnozlaşdırıla bilən gündəlik rutinlər xəstənizin təhlükəsizlik hissini artırır və mürəkkəbliyi azaldır. Müəyyən saatlarda yemək, yuxu və aktivlik nizamı təmin etmək kömək edir.

4. Sadə Ünsiyyət Qurmaq: Qısa, aydın cümlələr istifadə etmək və bir dəfədə tək sual və ya təlimat vermək ünsiyyəti asanlaşdırır. Göz təması qurmaq və sakit səs tonu ilə danışmaq vacibdir.

5. Müstəqilliyi Təşviq Etmək: Yaxınınızın edə bildiklərini öz başına etməsinə icazə vermək özünəinamını qoruyur. Lakin təhlükəsizlik həmişə prioritet olmalıdır. Lazım olduqda nəzarətsiz kömək təmin oluna bilər.

6. Təhlükəsiz Mühit Təmin Etmək: Evin düşmə və qəzalara qarşı təhlükəsiz hala gətirilməsi vacibdir. Kəskin künclərın yumşaldılması, sürüşkən zəminlərin götürülməsi və yaxşı işıqlandırma kimi tədbirlər alınmalıdır.

7. Sosial Fəaliyyətləri Davam Etdirmək: Yaxınınızın sosial əlaqələrini qorumaq ruh sağlamlığı üçün vacibdir. Ailə ziyarətləri, dost görüşləri və əvvəllər sevdiyi fəaliyyətlərə qatılımı təşviq etmək faydalıdır.

8. Öz Ehtiyaclarınızı Laqeyd Etməmək: Baxıcı olaraq öz fiziki və emosional sağlamlığınızı qorumanız əsasdır. Müntəzəm molalar almaq, hobbilərinizə vaxt ayırmaq və dəstək almaq vacibdir. Mola baxım xidmətlərindən istifadə edə bilərsiniz.

9. Peşəkar Dəstək Axtarmaq: Həkimlər, psixoloqlar, sosial xidmət mütəxəssisləri və dəstək qruplarından kömək almaqdan çəkinməyin. Peşəkar rəhbərlik prosesin daha sağlam aparılmasına kömək edir.

10. Xatirələri Canlı Tutmaq: Foto albomlarına baxmaq, köhnə musiqilər dinləmək və ya keçmiş hadisələri danışmaq xəstənin özünü dəyərli hiss etməsini təmin edir. Xatirə qutuları yaratmaq da təsirli ola bilər.

11. Mübahisələrdən Qaçmaq: Xəstənin reallığına daxil olmaq və düzəltmə cəhdindən qaçmaq konfliktləri qarşısını alır. Onun gördüyü reallığı qəbul etmək və sakitləşdirici olmaq daha konstruktivdir.

12. Medikal Baxımı Koordinə Etmək: Müntəzəm həkim görüşlərinə getməyi, dərmanların vaxtında alınmasını və sağlamlıq vəziyyətindəki dəyişiklikləri izləməyi təmin etmək vacibdir. Dərman izləmə sistemləri istifadə oluna bilər.13. Gələcək üçün Planlaşdırmaq: Xəstəliyin irəliləyə biləcəyini bilərək hüquqi və maliyyə tənzimləmələri etmək vacibdir. Etibarnamə, vəsiyyətnamə kimi sənədlər erkən dövrdə hazırlanmalıdır. Uzunmüddətli baxım variantları araşdırılmalıdır.