Depressiya

Depressiya Nədir?

Depressiya şəxsin əhval-ruhiyyəsini, düşüncələrini, davranışlarını və fiziki sağlamlığını mənfi təsir edən ciddi psixi sağlamlıq pozuntulusudur. Normal kədər halından fərqli olaraq, depressiya gündəlik həyatı əhəmiyyətli dərəcədə çətinləşdirir və uzun müddət davam edir. Şəxs özünü davamlı olaraq bədbəxt, ümidsiz və dəyərsiz hiss edir. Sevdiyi fəaliyyətlərdən zövq ala bilmir, enerji itkisi yaşayır və konsentrasiya çətinliyi çəkir. Depressiya müalicə olunan bir xəstəlikdir və peşəkar dəstək alındıqda əlamətlərdə əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşma təmin olunur. Erkən diaqnoz və uyğun müalicə yanaşması ilə şəxs normal həyat keyfiyyətinə qovuşa bilər və funksionallığını yenidən qazana bilər.

Depressiya Növləri Hansılardır?

Depressiya müxtəlif şəkillərdə ortaya çıxa bilər və hər növün özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Düzgün diaqnoz və müalicə planı üçün depressiya növünün müəyyən edilməsi vacibdir.

Major Depressiv Pozuntu: Ən yaygın depressiya növüdür. Əlamətlər ən azı iki həftə ərzində davamlı olaraq davam edir və gündəlik həyatı ciddi şəkildə təsir edir. Şəxs dərin kədər, ümidsizlik və boşluq hissi yaşayır.

Əlamətləri:

• Davamlı depressiv əhval-ruhiyyə və dərin kədər
• Demək olar ki, bütün fəaliyyətlərdən zövq ala bilməmə
• Nəzərəçarpan çəki dəyişikliyi və ya iştah pozğunluğu
• Yuxu problemləri (yuxusuzluq və ya həddindən artıq yatma)
• Enerji itkisi və həddindən artıq yorğunluq
• Dəyərsizlik və günahkarlıq hissi
• Konsentrasiya çətinliyi və qərar verə bilməmə
• Təkrarlanan ölüm və ya intihar düşüncələri

Distimiya (Davamlı Depressiv Pozuntu): Major depressiyadan daha yüngül, lakin çox daha uzun sürən xroniki depressiya növüdür. Əlamətlər ən azı iki il ərzində davam edir. Şəxs davamlı olaraq bədbəxt və enerjisiz hiss edir.

Əlamətləri:

• Xroniki depressiv əhval-ruhiyyə (çox günlər, ən azı iki il)
• Aşağı özünə hörmət və çatışmazlıq hissi
• İştah dəyişiklikləri (azalma və ya artma)
• Yuxu problemləri
• Aşağı enerji və davamlı yorğunluq
• Konsentrasiya çətinliyi
• Ümidsizlik hissi
• Gündəlik funksionallıqda azalma

Mövsümi Depressiya: Adətən payız və qış aylarında başlayıb, yaz və yay aylarında özü-özünə yaxşılaşan depressiya növüdür. Günəş işığının azalması ilə əlaqəlidir.

Əlamətləri:

• Həddindən artıq yatma meyli
• Karbohidrat və şəkər istəyi
• Çəki artımı
• Enerji itkisi və halsızlıq
• Sosial geri çəkilmə
• Ağır hiss etmə (qol və ayaqlarda)
• Əlamətlərin mövsümi dövr göstərməsi
• Yazda özü-özünə yaxşılaşma

Postpartum Depressiya: Doğumdan sonrakı ilk il ərzində ortaya çıxan depressiya növüdür. Normal doğumdan sonrakı kədərdən çox daha şiddətli və uzun müddətlidir.

Əlamətləri:

• Körpəyə qarşı bağ qura bilməmə və ya həddindən artıq narahatlıq
• Körpəyə zərər vermə qorxusu
• Şiddətli əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri
• Həddindən artıq ağlama nöbətləri
• Yorğunluq və enerji itkisi
• Körpəyə qayğı göstərməkdə çətinlik
• Özünə və ya körpəyə zərər vermə düşüncələri
• Ümidsizlik və çatışmazlıq hissi

Atipik Depressiya: Müsbət hadisələrə qarşı müvəqqəti olaraq əhval-ruhiyyədə yaxşılaşma görülməsi ilə xarakterizə olunur. Klassik depressiyadan fərqli əlamətlər göstərir və müalicəyə reaksiyası fərqli ola bilər.

Əlamətləri:

• Müsbət hadisələrə qarşı müvəqqəti əhval-ruhiyyə yaxşılaşması
• Həddindən artıq yatma və davamlı yuxu ehtiyacı
• Qol və ayaqlarda ağırlıq hissi
• İştah artımı və çəki alımı
• Rədd olunmağa həddindən artıq həssaslıq
• Əlaqələrdə və işdə nəzərəçarpan problemlər
• Axşamlar əlamətlərin artması
• Yüksək təşviş müşayiət edə bilər

Psixotik Depressiya: Ağır depressiya əlamətlərinə əlavə olaraq psixotik əlamətlərin müşayiət etdiyi ciddi depressiya növüdür. Şəxsin reallıq algısı pozulur və intensiv müalicə tələb olunur.

Əlamətləri:

• Sanrılar (real olmayan inanclar)
• Halüsinasiyalar (mövcud olmayan şeyləri görmə və ya eşitmə)
• Günahkarlıq və ya dəyərsizlik sanrıları
• Kasıb olma və ya xəstəlik sanrıları
• Psixomotor yavaşlama və ya ajitasiya
• Ciddi funksionallıq itkisi
• Yüksək intihar riski
• Xəstəxanaya yerləşdirmə tələb edə bilər

Peripartum Depressiya: Hamiləlik zamanı və ya doğumdan sonrakı dörd həftə ərzində başlayan depressiya növüdür. Həm ana, həm də körpə üçün ciddi risklər daşıyır.

Əlamətləri:

• Hamiləlik və ya doğumdan sonra başlayan depressiv əlamətlər
• Körpəyə yönəlik mənfi hisslər
• Ana olma qabiliyyətindən şübhə etmə
• Həddindən artıq narahatlıq və ya qorxu
• Körpə sağlamlığı haqqında obsessiv düşüncələr
• Körpə ilə bağ qurmaqda çətinlik
• Panik ataklar müşayiət edə bilər
• İntihar və ya körpəyə zərər vermə düşüncələri

Premenstrual Disforik Pozuntu: Adət dövrünün luteal fazasında başlayan və adət başlanğıcı ilə yaxşılaşan ciddi psixi və fiziki əlamətlərlə xarakterizə olunur. Normal premenstrual sindromdan daha şiddətlidir.

Əlamətləri:

• Adətdən əvvəl nəzərəçarpan əhval-ruhiyyə dəyişiklikləri
• İrritasiya və qəzəb partlayışları
• Depressiv duyğudurum və ümidsizlik
• Təşviş və gərginlik hissi
• Enerji itkisi və yorğunluq
• İştah dəyişiklikləri və həddindən artıq yemə
• Yuxu pozğunluqları
• Fiziki əlamətlər (şişkinlik, döş həssaslığı)

Melanxoliya Xüsusiyyətli Depressiya: Major depressiyanın ağır bir alt növüdür. Nəzərəçarpan bioloji əlamətlər və səhər saatlarında daha pis olma ilə xarakterizə olunur. Müalicəyə reaksiya fərqli ola bilər.

Əlamətləri:

• Heç bir şeydən zövq ala bilməmə
• Müsbət stimullara cavab verməmə
• Səhər saatlarında əlamətlərin pisləşməsi
• Erkən səhər oyanma (normaldan 2 saat əvvəl)
• Nəzərəçarpan psixomotor yavaşlama və ya ajitasiya
• Həddindən artıq günahkarlıq hissi
• İştah itkisi və çəki itkisi
• Dərin melanxoliya və ümidsizlik

Depressiya Nədən Qaynaqlanır?

Depressiya tək bir səbəbə bağlı olmayıb, bir çox faktorun bir yerə gəlməsi ilə ortaya çıxır. Bioloji, psixoloji və ətraf mühit faktorları depressiya inkişafında rol oynayır.

Bioloji Faktorlar: Beyin kimyasındakı balanssızlıqlar depressiyada mühüm rol oynayır. Serotonin, dopamin və noradrenalin kimi nörotransmitterlərin səviyyələrindəki dəyişikliklər əhval-ruhiyyəni təsir edir. Genetik meyillik də depressiya riskini artırır; ailədə depressiya tarixi olan şəxslərdə bu risk daha yüksəkdir. Hormonal dəyişikliklər, xroniki xəstəliklər və bəzi dərmanlar da depressiyaya yol aça bilər. Beyin strukturunda və funksiyalarında görülən fərqliliklər depressiyaya zəmin hazırlaya bilər. Neyrobioloji tədqiqatlar beyin sistemlərindəki dəyişiklikləri göstərir və müalicədə bioloji yanaşımların əhəmiyyətini vurğulayır.

Psixoloji Faktorlar: Mənfi düşüncə şablonları və təhrif olunmuş inanclar depressiya inkişafında təsirlidir. Aşağı özünə hörmət, həddindən artıq özünü tənqid etmə və karamsarlıq depressiyanı tetikləyə bilər. Travmatik həyat təcrübələri, istismar, laqeydlik və ya itki yaşantıları uzunmüddətli olaraq depressiya riskini artırır. Stresslə başa çıxma bacarıqlarının kifayət qədər olmaması və problem həll etmə çətinliyi depressiyaya zəmin hazırlayır. Şəxsiyyət xüsusiyyətləri də depressiyaya meyildə rol oynayır. Koqnitiv təhriflər və uyğunsuz yozum mexanizmləri problemin davam etməsinə səbəb olur.

Ətraf Mühit və Sosial Faktorlar: Stressli həyat hadisələri depressiyanın başlamasında tetikleyici ola bilər. İşsizlik, maddi çətinliklər, boşanma, sevilən birinin itkisi kimi vəziyyətlər depressiyanı başlada bilər. Sosial dəstək çatışmazlığı və təcridlik depressiya riskini artırır. Uşaqlıq dövrü travmaları və laqeydlik yetkinlikdə depressiyaya meyil yaradır. Xroniki stress altında yaşamaq, çətin iş şəraiti və davamlı təzyiq hissi depressiya inkişafına töhfə verir. Sosial-iqtisadi çətinliklər və dəstək sistemlərinin zəifliyi risk faktorlarıdır. Mədəni təzyiqlər və cəmiyyət gözləntiləri də rol oynaya bilər.

Depressiya Əlamətləri Hansılardır?

Depressiya əlamətləri şəxsdən şəxsə fərqlilik göstərə bilər, lakin müəyyən ümumi xüsusiyyətlər vardır. Bu əlamətlərin çoxunun ən azı iki həftə ərzində davam etməsi diaqnoz üçün vacibdir.

• Davamlı kədər, boşluq və ya ümidsizlik hissi
• Əvvəllər zövq alınan fəaliyyətlərdən həzz ala bilməmə
• Nəzərəçarpan çəki itkisi və ya çəki artımı, iştah dəyişikliyi
• Yuxu problemləri: yuxusuzluq və ya həddindən artıq yatma
• Psixomotor ajitasiya və ya yavaşlama
• Davamlı yorğunluq və enerji itkisi
• Dəyərsizlik və həddindən artıq günahkarlıq hissi
• Düşünmə, konsentrasiya və qərar vermə çətinliyi
• Təkrarlanan ölüm düşüncələri və ya intihar düşüncələri
• Fiziki ağrılar: baş ağrısı, bel ağrısı, qarın ağrısı
• Həzm problemləri və mədə rahatsızlıqları
• Libido azalması və cinsi istəksizlik
• Sosial geri çəkilmə və təcridlik
• Narahatlıq və irritasiya
• Ağlama nöbətləri və ya heç ağlaya bilməmə
• Səhər saatlarında əlamətlərin daha şiddətli olması
• Gələcək haqqında karamsarlıq və ümidsizlik

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Depressiya Əlamətləri Hansılardır?

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə depressiya böyüklərdən fərqli şəkillərdə özünü göstərə bilər. Uşaqlar hisslərini ifadə etməkdə çətinlik çəkdikləri üçün əlamətlər davranış problemləri olaraq ortaya çıxa bilər. Məktəb uğurunda azalma, həmyaşıdlarından uzaqlaşma və oyun oynamaqdan zövq ala bilməmə tipik əlamətlərdir. İrritasiya və narahatlıq kədərdən daha nəzərəçarpan ola bilər. Fiziki şikayətlər, qarın ağrısı və baş ağrısı tez-tez görülür. Yeniyetmələrdə isə risk alma davranışları, maddə istifadəsi və özünə zərər vermə davranışları depressiyanın işarəsi ola bilər. Yuxu nizamı pozulur, həddindən artıq yatma və ya yuxusuzluq müşahidə oluna bilər. Konsentrasiya çətinliyi və motivasiya itkisi mühüm göstəricilərdir. Erkən diaqnoz və müdaxilə uşağın inkişafı üçün kritik əhəmiyyət daşıyır.

İleri Yaşda Depressiya Əlamətləri Hansılardır?

Yaşlılarda depressiya tez-tez diqqətdən kənarda qalır və normal yaşlanma prosesi kimi səhv qiymətləndirilir. Əlamətlər fərqli ola bilər və tanınması çətin olur.

• Fiziki şikayətlər və xroniki ağrılar ön planda ola bilər
• Yaddaş problemləri və koqnitiv zəifləmə
• Sosial təcridlik və tənhalıq hissi
• Enerji itkisi və hərəkətlərdə yavaşlama
• İştah azalması və çəki itkisi
• Yuxu pozğunluqları və gecə oyanmaları
• Özünə qayğı göstərməkdə azalma
• Əvvəl sevdiyi fəaliyyətlərdən maraq itkisi
• İrritasiya və anksiyete əlamətləri

Depressiya Dərmanları Asılılıq Edərmi?

Depressiya müalicəsində istifadə olunan antidepresanlar asılılıq yaratmır. Bu dərmanlar beyin kimyasını tənzimləyir və düzgün istifadə edildikdə təhlükəsizdir. Dərmanların təsiri adətən bir neçə həftə sonra görülməyə başlayır və müalicə prosesi uzman nəzarəti altında olmalıdır. Dərmanı kəsmə qərarı psixiatr ilə birlikdə verilməli və tədricən azaldılma planı tətbiq edilməlidir. Qəfil kəsilmə sindrom əlamətlərinə səbəb ola bilər, lakin bu asılılıq deyil. Dərman istifadəsi fərdi ehtiyaclara görə müəyyən edilir və nizamlı nəzarət vacibdir. Müasir antidepresanlar təhlükəsizlik profilləri yüksəkdir və düzgün istifadədə əlavə problemlərə yol açmaz.

Xəstəxanaya Yerləşdirmə Tələb Edən Vəziyyətlər Hansılardır?

Bəzi hallarda depressiya şəxsin təhlükəsizliyi üçün xəstəxanaya yerləşdirmə tələb edir. Bu qərar psixiatr tərəfindən verilir və zəruri hallarda tətbiq olunur.

Yüksək İntihar Riski: Şəxsdə aktiv intihar düşüncələri, plan və ya cəhd varsa, təcili müdaxilə lazımdır. Xəstəxanaya yerləşdirmə həyatı qorumaq üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. Təhlükəsiz mühit təmin olunur və intensiv müşahidə aparılır.

Psixotik Əlamətlər: Halüsinasiyalar, sanrılar və reallıq algısının itirilməsi xəstəxana müalicəsi tələb edir. Bu əlamətlər şəxsin və ətrafındakıların təhlükəsizliyini riskə atar. Dərman müalicəsi və intensiv müşahidə vacibdir.

Ciddi Funksional Pozulma: Şəxs özünə qayğı göstərə bilmirsə, yemək yemək və ya içmək istəmirsə, xəstəxana dəstəyi lazımdır. Fiziki sağlamlıq riskləri ola bilər və tibbi müdaxilə tələb olunur. Təməl ehtiyaclar təmin edilir və intensiv müalicə başlanır.

Komorbid Tibbi Vəziyyətlər: Depressiya ilə birlikdə ciddi fiziki xəstəliklər varsa, xəstəxana şəraitində müalicə daha effektivdir. Multidisiplinar yanaşım tələb olunur və həm psixi, həm də fiziki sağlamlıq birlikdə idarə edilir.

Müalicəyə Reaksiyanın Olmaması: Ambulatoriya müalicələri cavab vermədiyi hallarda, xəstəxanaya yerləşdirmə nəzərdən keçirilir. İntensiv müalicə protokolları və yeni yanaşımlar tətbiq olunur. Elektrokonvulsiv terapiya kimi xüsusi müalicələr də bu şəraitdə verilə bilər.

Depressiyada Tam Sağalma Mümkünmü? Təkrarlanma Ehtimalı Varmı?

Depressiyada tam sağalma mümkündür və çox sayda insan effektiv müalicə ilə tam iyiləşmə əldə edir. Düzgün müalicə və dəstəklə şəxslər normal həyat keyfiyyətinə qayıda və funksionallıqlarını yenidən qazana bilərlər. Təkrarlanma riski mövcuddur, xüsusilə əvvəllər bir neçə dəfə depressiya keçirmiş şəxslərdə bu ehtimal daha yüksəkdir. Lakin müalicəyə davam etmək, sağlam həyat tərzini qorumaq və stres idarəetmə texnikalarını tətbiq etmək təkrarlanma riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Nizamlı psixoterapiya və lazım olduqda dərman dəstəyi uzunmüddətli sağlamlığı təmin edir. Erkən əlamət tanıma və tez müdaxilə təkrarlanma hallarında daha yaxşı nəticələr verir.

Depressiya ilə Öhdəsindən Gəlmək üçün Nə Edilə Bilər?

Depressiya ilə başa çıxmaq üçün həyat tərzi dəyişiklikləri və öz-özünə kömək strategiyaları faydalıdır. Müntəzəm fiziki aktivlik əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır və endorfin ifrazını artırır. Sağlam qidalanma, kifayət qədər yuxu və stress idarəetmə texnikaları dəstək təmin edir. Sosial əlaqələri qorumaq və sevdiklərinizlə vaxt keçirmək əhəmiyyətlidir. Kiçik, əldə edilə bilən hədəflər qoymaq motivasiyanı artırır. Özünüzə qarşı şəfqətli olmaq və mükəmməliyyətçilikdən qaçınmaq vacibdir. Meditasiya, yoqa və rahatlanma texnikaları təşvişi azaldır. Lakin peşəkar kömək almaq ən effektiv yoldur və bu strategiyalar müalicəni tamamlayır, əvəz etmir. Depressiya ciddi bir xəstəlikdir və uzman dəstəyi kritik əhəmiyyət daşıyır.

Depressiya Necə Müalicə Olunur?

Depressiya müalicəsində sübuta əsaslanan və beynəlxalq standartlarda metodlar istifadə olunur. Mütəxəssis psixiatr və klinik psixoloq dəstəyi ilə hər bir fərdə xüsusi müalicə planı formalaşdırılır və proseslər müntəzəm olaraq izlənilir.

Koqnitiv-Davranış Terapiyası (KDT): Depressiya müalicəsində ən effektiv terapiya metodlarından biridir. Mənfi düşüncə şablonlarını müəyyən etməyə və dəyişdirməyə kömək edir. Strukturlaşdırılmış və məqsədyönlü yanaşım təqdim edir. Praktik bacarıqlar və başa çıxma strategiyaları öyrədilir. Terapiya prosesi adətən məhdud sayda seansdan ibarətdir və konkret nəticələrə fokuslanır.

Antidepressan Dərman Müalicəsi: Psixiatr nəzarətində müxtəlif növ antidepresanlar istifadə olunur. Serotonin yenidən tutma inhibitorları (SSRI), serotonin-norepinefrin yenidən tutma inhibitorları (SNRI) və digər növlər mövcuddur. Dərmanın təsiri bir neçə həftə ərzində görülməyə başlayır və dozaj fərdi ehtiyaclara görə tənzimlənir. Dərman müalicəsi psixoterapiya ilə birlikdə tətbiq edildikdə ən yaxşı nəticələr əldə olunur.

İnterpersonal Terapiya (İPT): Əlaqələr və sosial rollar üzərində fokuslanır. Depressiya ilə əlaqəli interpersonal problemlərin həllinə kömək edir. Kommunikasiya bacarıqlarının inkişafına və münaqişələrin həllinə fokuslanır. Qısa müddətli və strukturlaşdırılmış bir yanaşımdır. Sosial dəstək sistemlərinin güclənməsinə töhfə verir.

Psikoedubasiya: Şəxsə və ailəsinə depressiya haqqında məlumat verilməsi vacibdir. Xəstəliyin təbiəti, müalicə seçimləri və başa çıxma strategiyaları izah edilir. Bilik artımı müalicəyə uyumu yaxşılaşdırır. Yanlış inancların düzəldilməsi və realistik gözləntilərin formalaşması təmin olunur.

Elektrokonvulsiv Terapiya (EKT): Ağır və müalicəyə davamlı depressiyada effektivdir. Anesteziya altında nəzarətli elektrik stimulasiyası tətbiq olunur. Tez təsir göstərir və ağır hallarda həyat qurtaran ola bilər. Müasir EKT təhlükəsiz və effektiv bir metoddur. Psixotik depressiya və yüksək intihar riskində xüsusilə faydalıdır.

Davranış Aktivasiya Terapiyası: Fərdləri xoşladıqları fəaliyyətlərə yenidən cəlb etməyə fokuslanır. Passivlikdən uzaqlaşmağa və müsbət təcrübələri artırmağa kömək edir. Tədricən artan aktivlik səviyyəsi planlanır və təşviq olunur. Əhval-ruhiyyə və fəaliyyət arasındakı əlaqə vurğulanır.

Mindfulness və Meditasiya: Hal-hazırkı ana fokuslanma və mühakiməsiz müşahidə prinsipi ilə işləyir. Depressiv düşüncələrin təsirini azaltmaqda effektivdir. Nizamlı praktika təkrarlanma riskini azaldır. Stres idarəetmə və emosional tənzimdə dəstək təmin edir. Terapiya ilə birlikdə tətbiq edildikdə nəticələr güclənir.

Həyat Tərzi Müdaxilələri və Dəstək: Müntəzəm fiziki aktivlik, sağlam qidalanma və yuxu higienaısı müalicə planına daxil edilir. İdman depressiya əlamətlərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Sosial dəstək qrupları və həmyaşıd dəstəyi faydalıdır. Stres idarəetmə texnikaları və relaksasiya metodları öyrədilir. Multidisiplinar yanaşımın vacib komponentidir.

Depressiya Müalicə Olunmazsa Nə Olar?

Depressiya müalicə olunmadıqda zamanla daha da ağırlaşır və həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edir. Xroniki depressiya digər psixi sağlamlıq problemlərinə və fiziki xəstəliklərə səbəb ola bilər.

Xronikləşmə və Pisləşmə: Müalicə olunmayan depressiya uzun müddətli və daha şiddətli bir hal alır. Belirtilər zamanla artır və gündəlik həyatı daha çox məhdudlaşdırır. Funksionallıq ciddi şəkildə azalır və normal fəaliyyətlər çətinləşir. Xroniki depressiya başqa pozuntuların inkişafına zəmin hazırlayır.

Fiziki Sağlamlıq Problemləri: Depressiya ürək xəstəlikləri, diabet və digər xroniki xəstəliklərin riskini artırır. İmmun sistem zəifləyir və infeksiyalara qarşı müqavimət azalır. Xroniki ağrı və fiziki simptomlar pisləşir. Sağlam həyat tərzini qorumaq çətinləşir və fiziki sağlamlıq pozulur.

Sosial və Peşəkar İtkiler: Münasibətlər zədələnir və sosial təcridlik artır. İş performansı azalır və karyera inkişafı dayanır. Maddi problemlər və işsizlik riski yüksəlir. Ailə dinamikası mənfi təsir görür və yaxınlarla əlaqələr zəifləyir.

Maddə İstifadəsi Riski: Depressiyada olan şəxslər özünü müalicə etmək üçün alkoqol və ya narkotik maddələrə üz tuta bilər. Bu vəziyyət problemləri daha da ağırlaşdırır və əlavə asılılıq yaradır. İkili diaqnoz halları müalicəni çətinləşdirir və prognoz pisləşir.

İntihar Riski: Müalicə olunmayan depressiya intihar riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Ümidsizluk və çıxış yolu görməmə hissi güclənir. Bu ən ciddi və həyati təhlükə yaradan nəticədir. Erkən müdaxilə və effektiv müalicə bu riski əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və həyat qurtarır.

Depressiya Diaqnozu Necə Qoyulur?

Depressiya diaqnozu ətraflı qiymətləndirmə prosesini tələb edir. Diaqnoz DSM-5 kriterlərinə görə qoyulur və mütəxəssis psixiatr tərəfindən həyata keçirilir.

• Ətraflı klinik müsahibə və tarix alma
• Əlamətlərin müddəti, şiddəti və tezliyinin qiymətləndirilməsi
• Ailədə psixi sağlamlıq xəstəlikləri tarixinin sorğulanması
• Fiziki müayinə və tibbi keçmişin nəzərdən keçirilməsi
• Qalxanvari vəzi funksiyaları və vitamin səviyyələri kimi laboratoriya testləri
• Digər tibbi xəstəliklərin istisna edilməsi
• Beck Depressiya İnventarı kimi standartlaşdırılmış testlərin tətbiqi
• Hamilton Depressiya Şkalası ilə əlamətlərin kəmiyyət qiymətləndirilməsi
• DSM-5 diaqnoz kriterlərinə uyğunluğun yoxlanılması
• Depressiya növünün müəyyən edilməsi
• Komorbid psixiatrik xəstəliklərin araşdırılması
• İntihar riskinin qiymətləndirilməsi
• Sosial və peşəkar funksionallığın incelenmesi
• Psixososial stress faktorlarının müəyyən edilməsi
• Müalicə öncəsi əsas vəziyyət qiymətləndirməsi
• Ayırıcı diaqnoz üçün digər psixi pozuntuların nəzərdən keçirilməsi
• Lazım olduqda psixoloji test batareyalarının tətbiqi

Depressiyada olan Yaxınıma Necə Kömək Edə Bilərəm?

Depressiyada olan yaxınınıza dəstək olmaq iyileşmə prosesində çox vacibdir. Səbirli və anlayışlı yanaşma tələb olunur.

Dinləyin və Empatiya Qurun: Şəxsi mühakimə etmədən dinləyin və hisslərini anlamağa çalışın. “Kədərlənmə” və ya “özünü topla” kimi ifadələrdən qaçının. Onun ağrısını kiçik görmədən və hisslərini qəbul edin. Empatik yanaşım güvən yaradır və dəstəkləyici mühit təmin edir.

Peşəkar Kömək Almasını Dəstəkləyin: Müalicə prosesinə başlaması üçün təşviq edin. Lazım olduqda görüş təyin etməkdə və ya müalicəyə getməkdə kömək edin. Müalicəyə nizamlı davam etməsini nəzakətlə xatırladın. Müalicənin əhəmiyyətini vurğulayın və dəstək göstərin.

Praktik Dəstək Təmin Edin: Gündəlik işlərdə kömək edin: yemək hazırlamaq, alış-veriş və ya ev işləri kimi. Kiçik vəzifələr belə depressiyada olan şəxs üçün çətin ola bilər. Bu cür praktik dəstəklər böyük fərq yaradır. İşləri asanlaşdırmaq yükü azaldır.

Sosial Bağlantını Davam Etdirin: Şəxsi sosial fəaliyyətlərə dəvət edin, lakin məcbur etməyin. Sadə fəaliyyətlər belə faydalı ola bilər: birlikdə gəzmək, qəhvə içmək kimi. Müntəzəm ünsiyyət halında olun. Təcridliyin qarşısını almaq vacibdir.

Özünüzə də Qayğı Göstərin: Yaxınınıza dəstək olarkən öz psixi sağlamlığınızı laqeyd buraxmayın. Lazım olduqda peşəkar dəstək alın. Sərhədlərinizi müəyyən edin və özünüz üçün vaxt ayırın. Sizin sağlamlığınız da dəstək vermək üçün vacibdir.Səbirli Olun: Sağalma vaxt tələb edir və düz xətti bir proses deyil. Yaxşı və pis günlər ola bilər. Səbirli olmaq və ümidunuzu itirməmək vacibdir. Kiçik irəliləyişləri qeyd edin və təşviq edin.