Münasibət Asılılığı

Münasibət Asılılığı Nədir?

Münasibət asılılığı şəxsin emosional olaraq başqasına həddindən artıq bağlanması və öz dəyərini yalnız o münasibət vasitəsilə müəyyənləşdirməsidir. Bu vəziyyətdə fərd partneri olmadan həyatını davam etdirə bilməyəcəyinə inanır və öz ehtiyaclarını tamamilə etinasızlığa uğradaraq qarşı tərəfin gözləntilərini qarşılamağa fokuslanır. Normal bir bağlılıqdan fərqli olaraq münasibət asılılığında şəxs muxtariyyətini itirir və münasibətin sona çatması düşüncəsi intensiv qorxu və narahatlığa yol açır. Asılı olan şəxs öz kimliyini münasibət daxilində itirir və tərk edilmə qorxusu ilə davamlı olaraq qaçınma davranışları nümayiş etdirir. Bu vəziyyət psixoloji sıxıntılara və funksionallıqda ciddi pozulmalara səbəb ola bilər.

Münasibət Asılılığının Səbəbləri Hansılardır?

Münasibət asılılığı çoxcəhətli səbəblərə bağlı olaraq inkişaf edir. Erkən uşaqlıq dövründə qayğı verənlərlə qurulan sağlamsız bağlanma münasibətləri bu vəziyyətin əsas səbəbləri arasındadır. Həddindən artıq qoruyucu və ya etinasızlıq edən valideyn tutumları uşağın müstəqil kimlik inkişaf etdirməsini əngəlləyə bilər. Uşaqlıq dövründə yaşanan travmalar, tərk edilmə və ya itki təcrübələri də münasibət asılılığına zəmin hazırlayır. Genetik meyllilik və bioloji amillər xüsusilə beyin kimyasında dopamin tənzimlənməsi də təsirli ola bilər. Aşağı özünəhörmət, təsdiq olunma ehtiyacı və tənhalıqla öhdəsindən gəlmə çətinliyi yaşayan şəxslərdə bu asılılıq daha tez görülür. Ailə daxili zorakılıq və ya emosional istismar öyküsü olan fərdlər də risk altındadır.

Şəxsin Münasibət Asılısı Olduğu Necə Başa Düşülür?

Münasibət asılılığı aydın davranışçı və emosional əlamətlərlə özünü göstərir:

• Münasibətin zərər verdiyini bilməsinə baxmayaraq ayrılmaqdan qaçınma
• Öz həyatını tamamilə etinasızlığa uğradaraq partnerə fokuslanma
• Davamlı təsdiq, qəbul və sevgi axtarışı içində olma
• Tərk edilmə qorxusu ilə münasibəti davam etdirmək üçün həddindən artıq səy göstərmə
• Intensiv qısqanclıq və güvənsizlik hiss etmə
• Partnerın səhvlərini davamlı bağışlama və yeni şanslar vermə
• Tək qalma düşüncəsindən həddindən artıq qorxu duyma
• Partnerın bütün ehtiyaclarını qarşılamağa çalışma və qayğısını üzərinə alma
• Münasibət olmadan mövcud ola bilməyəcəyini düşünmə
• İntensiv günahkarlıq duyğuları yaşama
• Münasibəti nəzarət altında tutmaq üçün təzyiq edən davranışlar nümayiş etdirmə
• Partner olmadan qərar verə bilməmə və müstəqil hərəkət edə bilməmə
• Sosial mühitdən təcrid olma və yalnız partnerlə vaxt keçirmə
• Münasibətdə əhəmiyyətli olmadığını hiss etdikdə dərin bir çökümə yaşama

Münasibət Asılılığının Səbəb Olduğu Problemlər Hansılardır?

Münasibət asılılığı şəxsin həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə mənfi təsirləyir. Fərd tək başına həyatını davam etdirmə qabiliyyətini itirir və intensiv çarəsizlik duyğusu yaşayır. Nəzarəti itirmə qorxusu həddindən artıq nəzarətçi davranışlara və partneri davamlı izləmə ehtiyacına yol açır. Gündəlik həyat rutinləri pozulur və şəxs funksionallığını itirir. Asılı olan fərd marağın azaldığını hiss etdikdə patoloji bir fədakarlıq meylinə girir və özünü tamamilə etinasızlığa uğradır. Bu vəziyyət partner üzərində də təzyiq yaradır və münasibətin balansi tamamilə pozulur. Özünə inam itkisi, dəyərsizlik və çatışmazlıq duyğuları intensivləşir. Emosional istismara açıq hala gələn şəxs partnerın hər istəyini yerinə gətirmə zərurəti duyur və bu proses zamanla qəzəb partlayışlarına, depressiyaya və ciddi duyğu durumu dalğalanmalarına səbəb olur.

Münasibət Asılılığı ilə Birlikdə Ən Tez-tez Rast Gəlinən Psixoloji Problemlər Hansılardır?

Münasibət asılılığı yaşayan şəxslərdə müxtəlif psixoloji problemlər birlikdə görülür. Bu problemlər həm asılılığın səbəbi həm də nəticəsi ola bilər:

• Yaygın Narahatlıq və Təşviş: Davamlı narahatlıq, narahat hal və münasibətin gələcəyinə dair intensiv təşviş hiss olunur.
• Depressiya: Xronik bədbəxtlik, ümidsizlik və həyat enerjisində aydın azalma görülür.
• Aşağı Özünəhörmət: Şəxs özünü dəyərsiz və çatışmaz hiss edir, özünə inamı olduqca aşağıdır.
• İntensiv Günahkarlıq Duyğuları: Hər şeydən özünü məsul tutur və davamlı günahkarlıq hiss edir.
• Utanc və Dəyərsizlik: Özünü qüsurlu görür və dərin utanc duyğusu yaşayır.
• Mükəmməliyyətçilik: Münasibətdə səhv etmə qorxusu ilə həddindən artıq mükəmməliyyətçi davranışlar nümayiş etdirir.
• Qəzəb Nəzarət Problemləri: Bastırılan duyğular səbəbiylə gözlənilməz qəzəb partlayışları yaşana bilər.
• Patoloji Qısqanclıq: Həddindən artıq qısqanclıq və güvənsizlik münasibəti daha da çətinləşdirir.
• Sosial Təcrid: İçə çəkilmə və sosial mühitdən uzaqlaşma meyli artır.
• Psikosomatik Əlamətlər: Baş ağrısı, mədə problemləri kimi fiziki şikayətlər ortaya çıxır.
• Digər Asılılıqlar: Maddə istifadəsi və ya davranışçı asılılıqlar müşayiət edə bilər.
• İntihar Düşüncələri: Ağır hallarda ümidsizlik və intihar düşüncələri inkişaf edə bilər.

Yaxını Münasibət Asılısı Olanlara Yönəlik Məlumatlandırmalar

Münasibət asılılığı yaşayan yaxınınız varsa ona dəstək olmanız sağalma prosesində böyük əhəmiyyət daşıyır. Şəxsə dəyərli olduğunu və sevildiyini hiss etdirin ancaq asılılıq davranışlarını möhkəmləndirməkdən qaçının. Qərarlarını dəstəkləyin amma onun yerinə qərar verməyin, muxtariyyətini inkişaf etdirməsinə kömək edin. Tək başına etdiyi fəaliyyətləri qiymətləndirin və müsbət geri bildirimdə bulunun. Mühakimə edəndən qaçının və empatik tutum nümayiş etdirin. Peşəkar kömək almasını təşviq edin amma bunu dayatmayın. Təhlükəsiz mühit təmin edin və duyğularını ifadə etməsinə icazə verin. Sərhədlərinizi aydın şəkildə müəyyənləşdirin və özünüzü də etinasızlığa uğratmayın. Səbirli olun çünki sağalma prosesi vaxt ala bilər. Öz ruhi sağlamlığınıza da diqqət göstərin və lazım gələrsə siz də dəstək alın.

Münasibət Asılısı Olub Olmadığınızı Test Etmək İstəyirsinizmi?

Aşağıdakı suallar münasibət asılılığı əlamətlərinizin olub olmadığını qiymətləndirməyinizə kömək edə bilər. Suallara səmimi şəkildə cavab verərək özünüzü müşahidə etmə imkanı tapa bilərsiniz:

• Kimsə sizi tərk etdikdə özünüzü güvənsiz və ya həddindən artıq günahkar hiss edirsinizmi?
• İnsanların problemlərini həll etməkdən və ya duyğularını əhəmiyyətli saymaqdan məsul olduğunuzu hiss edirsinizmi?
• Özünüzdən çox başqa bir insanın duyğuları, düşüncələri və ehtiyaclarından məsul olduğunuzu düşünürsünüzmü?
• Başqalarına edilən haqsızlıq sizə edilən haqsızlıqdan daha çox sizi qəzəbləndirirmi?
• Kömək edəcəyiniz və ya problemlərini həll edəcəyiniz kimsələr olmadıqda özünüzü boş və dəyərsiz hiss edirsinizmi?
• Digər insanlar və onların problemləri haqqında düşünməkdən və narahat olmaqdan özünüzü saxlaya bilmirsinizmi?
• Romantik münasibətə girdiyinizdə öz həyatınız əhəmiyyətsizləşir və partnerə tamamilə fokuslanırsınızmı?
• İnsanların sizi sevməsini təmin etmək üçün zərər görməyinizə baxmayaraq münasibətinizi davam etdirməyə davam edirsinizmi?
• Sağlamsız insanlar həmişə sizi mi tapır və bütün münasibətləriniz oxşar şəkildə pismi sona çatır?
• Bir münasibət bitdikdə dərhal yeni və oxşar problemli münasibətə mi başlayırsınız?

Yuxarıdakı sualların böyük hissəsinə bəli cavabı verdinizsə münasibət asılılığı yaşayırsınız ola bilər. Peşəkar mütəxəssis dəstəyi almanız sağlam münasibətlər qurmağınız və azad olmanız üçün əhəmiyyətli addım olacaqdır.

Münasibət Asılılığı Necə Müalicə Olunur?

Münasibət asılılığının müalicəsi sübuta əsaslanan psixoterapiya üsulları ilə olduqca uğurludur. Fərdi psixoterapiya prosesində əvvəlcə şəxsin üstünlük verdiyi münasibət növləri və bu münasibətlərin ortaq xüsusiyyətləri araşdırılır. Özünəhörmətin gücləndirilməsi, tərk edilmə toleransının artırılması və müstəqil mövcud olma inamının inkişaf etdirilməsi əsas hədəflərdir. Duyğu tanıma bacarıqları üzərində işlənilir və kimlik fərqləndirmə prosesləri emal edilir. Təhlükəsiz bağlanma modelləri formalaşdırmaq üçün müxtəlif texnikalar istifadə olunur. Tənhalıqla öhdəsindən gəlmə bacarıqları qazandırılır və müstəqil qərar vermə qabiliyyəti gücləndirilir. Koqnitiv-Davranışçı Terapiya yanaşması ilə sağlamsız düşüncə qəlibləri dəyişdirilir və davranışçı hədəflər müəyyənləşdirilir. Qrup terapiyası seçimi də təqdim edilərək oxşar təcrübələr yaşayan şəxslərlə paylaşım imkanı təmin olunur. Müalicə prosesi şəxsə xüsusidur və davamlı qiymətləndirilir.