Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı Nədir?

Bacı-qardaş qısqanclığı uşağın bacısına və ya qardaşına qarşı hiss etdiyi rəqabət, qəzəb və qısqanclıq hisslərini əhatə edən təbii inkişaf prosesidir. Normal inkişafdan fərqli olaraq, intensiv və uzunmüddətli qardaş qısqanclığında uşaqda emosional-davranış problemləri ortaya çıxa və gündəlik həyatı əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Peşəkar dəstək və düzgün valideyn yanaşmaları ilə uğurlu şəkildə idarə oluna və əhəmiyyətli dərəcədə iyileşmə təmin edilir. Mütəxəssis uşaq psixoloqu dəstəyi ilə ailəyə xüsusi strategiyalar inkişaf etdirilir və uşağın sağlam emosional inkişafı dəstəklənir.

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı Nədən Qaynaqlanır?

Bacı-qardaş qısqanclığının əsasında valideyn marağının paylaşılması və uşağın özünü təhlükə altında hiss etməsi dayanır. Yeni bacı və ya qardaşın doğumu ilə birlikdə uşaq ana-atanın sevgisini itirmək qorxusu yaşaya bilər. İnkişaf baxımından hələ paylaşmağı və empatiyanı tam öyrənməmiş uşaqlarda bu hisslər daha intensiv ortaya çıxır. Valideynlərin fərqində olmadan etdikləri müqayisələr, ədalətli olmayan davranışlar və bir uşağa ayrıcalıq tanınması qısqanclığı tetikləyən mühüm amillərdirk. Uşağın mizacı, yaş fərqi və ailə daxilində ünsiyyət tərzi də qısqanclığın şiddətinə təsir edir.

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı Əlamətləri Hansılardır?

Bacı-qardaş qısqanclığı emosional, davranışsal və sosial sahələrdə özünü göstərir. Əlamətlər uşağın yaşına və inkişaf səviyyəsinə görə fərqlənə bilər. 

Əlamətləri:

• Bacı və ya qardaşa yönəlik fiziki və ya verbal aqressiya
• Körpə davranışlara geri dönüş (altını islatma, barmaq əmmə)
• Ana-atadan həddindən artıq maraq tələbi və yapışma
• Ani qəzəb partlayışları və inadkar davranışlar
• Bacı və ya qardaşın əşyalarını gizlətmə və ya pozmaq
• Yuxu problemləri və kabuslar görmə
• İştahsızlıq və ya həddindən artıq yemə davranışları
• Məktəbdə performans azlığı
• Tək qalma istəyi və sosial geri çəkilmə
• Davamlı şikayət etmə və diqqət çəkmə cəhdləri
• Bacı və ya qardaşına zərər vermə xəyalları qurmaq
• Özünü dəyərsiz hiss etmə və özünəinam itkisi

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı ilə Öhdəsindən Gəlmək üçün Nə Edilə Bilər?

Bacı-qardaş qısqanclığını azaltmaq üçün ailələr bəzi strategiyalar tətbiq edə bilərlər. Hər uşaqla təkbətək keyfiyyətli vaxt keçirmək və onun xüsusi olduğunu hiss etdirmək əhəmiyyətli dərəcədə təsirlidir. Uşaqları müqayisə etməkdən qaçınmaq və hər birinin fərdi güclü cəhətlərini vurğulamaq müsbət nəticələr verir. Bacı-qardaş münasibətində əməkdaşlıq və paylaşımı təşviq edən ortaq fəaliyyətlər təşkil etmək bağı gücləndirir. Uşağın hisslərini dinləmək, qısqanclıq hiss etməsinin normal olduğunu izah etmək və empatik yanaşma nümayiş etdirmək etibar yaradır. Ədalətli qaydalar qoymaq ancaq bərabər deyil balanslaşdırılmış davranmaq, hər uşağın fərqli ehtiyaclarını qarşılamağa kömək edir.

Bacı-Qardaş Qısqanclığı Problemi Olan Uşaqların Ana və Atalarına Tövsiyələr

Valideynlər ilk növbədə səbirli və ardıcıl olmalı, ani reaksiyalar verməkdən qaçınmalıdır. Hər uşağın özünə xüsusi ehtiyacları olduğunu qəbul etmək və buna görə davranmaq təməldir. Uşaqları bir-birinə qarşı qızışdırmamaq, aralarındakı anlaşılmazlıqlarda tərəf tutmadan vasitəçi olmaq balansı qoruyur. Uşaqlara model olmaq üçün bacı-qardaşlar arasında sevgi və hörmət nümayiş etdirmək vacibdir. Kiçik uşağı böyüyünə əmanət etmək əvəzinə hər birinin məsuliyyətlərini ayrıca müəyyənləşdirmək toqquşmanı azaldır. Mənfi davranışları cəzalandırmaq əvəzinə düzgün davranışları öyrətməyə fokuslanmaq uzunmüddətli həll təmin edir. Lazım gəldikdə peşəkar dəstək almaqdan çəkinməmək problemin xronikləşməsinin qarşısını alır.

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı Necə Müalicə Olunur?

Bacı-qardaş qısqanclığı müalicəsində uşaq mərkəzli və ailə yönümlü yanaşmalar birlikdə istifadə olunur. Mütəxəssis uşaq psixoloqu dəstəyi ilə hər ailəyə xüsusi müdaxilə planı yaradılır. Oyun terapiyası kiçik uşaqlarda emosional ifadəni asanlaşdırır və daxili toqquşmaların həllinə kömək edir. Koqnitiv-Davranışçı Terapiya xüsusilə məktəb yaşı və yeniyetmələrdə təsirli nəticələr verir, mənfi düşüncə nümunələrini dəyişdirməyə fokuslanır. Ailə terapiyası valideyn-uşaq münasibətini möhkəmləndirir və sağlam ünsiyyət bacarıqlarının inkişafını təmin edir. Ana-ata təhsil proqramları ilə valideynlər müsbət intizam texnikaları, emosional tənzimləmə strategiyaları və uşaqların fərdi ehtiyaclarını qarşılama üsullarını öyrənirlər. Sosyal bacarıq təlimləri uşağın bacı-qardaşı və yaşıdları ilə sağlam münasibətlər qurmasını dəstəkləyir.

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı Müalicə Olunmazsa Nə Olar?

Bacı-qardaş qısqanclığı uzun müddət idarə edilməzsə uşağın emosional və sosial inkişafı mənfi təsirlənir. Davamlı qısqanclıq hissi aşağı özünəinam, xronik qəzəb və münasibət problemlərinə yol aça bilər. Uşaq məktəb və sosial mühitlərdə uyğunlaşma çətinliyi yaşaya, dostluq münasibətlərində problemlər ortaya çıxa bilər. Yetkinlik dövründə etibarsız bağlanma, rəqabət yönümlü münasibətlər və toqquşma həlli çətinliyi kimi problemlər davam edə bilər. Erkən müdaxilə ilə bu mənfi nəticələrin qarşısının alınması və uşağın sağlam bir fərd olaraq inkişaf etməsi mümkündür.

Uşaqlarda və Yeniyetmələrdə Bacı-Qardaş Qısqanclığı Diaqnozu Necə Qoyulur?

Bacı-qardaş qısqanclığı diaqnozu klinik müsahibə, ailə qiymətləndirməsi və müşahidə üsulları ilə qoyulur. Mütəxəssis uşaq psixoloqu həm uşaqla təkbətək görüş aparır, həm də valideynlərdən ətraflı məlumat alır. Uşağın davranışlarının tezliyi, şiddəti və gündəlik həyata təsiri qiymətləndirilir. Məktəb performansı, yaşıd münasibətləri və emosional vəziyyəti araşdırılır. Oyun müşahidəsi və proyektiv testlər kiçik uşaqlarda daxili dünyanı anlamaq üçün istifadə olunur. Standart qiymətləndirmə ölçüləri və davranış nəzarət siyahıları ilə obyektiv məlumat toplanır. Digər mümkün problemlər istisna edilərək düzgün diaqnoza çatılır və fərdiləşdirilmiş müalicə planı yaradılır.